سه راه خداشناسى

سه راه خداشناسى در نهج البلاغه

یکى از سخنان معرفت بخش مولى العارفین امیرالمومنین- علیه السلام- که در بخش سوم نهج البلاغه روایت شده است این جمله است:
«عَرَفْتُ اللهَ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ الْعَزَائِمِ وَ حَلِّ الْعُقُودِ وَ نَقْضِ الْهِمَم‏».(1): خداوند را به شکسته شدن تصمیم ها و باز شدن گره ها و به هم زدن نیت ها شناختم.

در این بیان، امام -علیه السلام- براى معرفت و خداشناسى سه راه ارائه فرموده است که هر یک جداگانه براى رسیدن به معرفت الله کافى است و بزرگانى که بر نهج البلاغه شرح نوشته اند دو جمله ى: 'حلّ العقود' و 'نقض الهمم' را عطف تفسیرى (و توضیح) جمله: 'فسخ العزائم' شمرده اند. اما به نظر حقیر، این سه جمله هر کدام مفادى مستقل دارند و هر یک براى خداشناسى و وجود خدا، راه و دلیل مستقلى را نشان مى دهند... .
و اما نظرى که این جانب احتمال مى دهم و با لغت و مفردات کلام هم قابل تطبیق است این است که از این بیان امام -علیه السلام- سه راه براى خداشناسى استفاده مى شود:
1- فسخ عزیمتها.
2- باز شدن گره ها.
3- شکسته شدن همتها.